Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

voce persequi

  • 1 aussprechen

    aussprechen, I) v. tr.: 1) phonetisch (lautlich) ausdrücken: appellare. – enuntiare. efferre (phonetisch hören lassen). – pronuntiare (mit dem Akzent aussprechen, betonen). – dicere (mit der Stimme vorbringen). – legere (lesen, beim Lesen aussprechen). – die Wörter zu breit au., voces distrahere: die Buchstaben zu breit au., litteras valde dilatare: die Buchstaben geziert au., putidius exprimere litteras: deutlich u. mit dem gehörigen Tone die Wörter au., exprimere verba et suis quasque litteras sonis enuntiare: die Wörter, Buchstaben undeutlich au., verba, litteras obscurare: etw. falsch au., alqd perperam enuntiare: etw. bäuerisch au., sono subrustico persequi alqd: kurz au., corripere; correpte dicere: lang au., producere; producte dicere: gedehnt au., protendere, intendere; tractim pronuntiare: mit langem u. au., u litterā longā dicere, legere (z. B. syllabam): mit kurzem o au., o litterā correptā dicere, legere: wie ein Wort au., tamquam unum enuntiare: anders geschrieben als ausgesprochen werden, scribi aliter quam enuntiari: das r nicht au. können, litteram r dicere non posse: ihre Namen kann der Römer kaum (nicht gut) au., eorum nomina vix concipi possunt ore Romano. – 2) dem Sinne nach durch Worte ausdrücken: pronuntiare (mündlich bekannt machen, mit deutlicher u. vernehmlicher Stimme aussprechen). – eloqui. verbis exprimere (in vollkommen entsprechende Worte kleiden). – voce persequi (mit der Stimme ausführen, Ggstz. mente videre, sich denken od. denken können; ebenso versibus persequi, in Versen ausspr.). – enuntiare, auch mit dem Zus. verbis (aussagen, angeben, erklären). – proloqui (heraussagen, laut machen, bes. einen geheim gehaltenen Gedanken). – explicare, explanare, declarare verbis (mit Worten deutlich machen). – aperire (offen an den Tag geben, enthüllen). – edicere (zu vernehmen geben, kundtun). – ein Urteil, eine Meinung au., sententiam dicere (vom Richter); sententiam pronuntiare (nach Abstimmung der Richter das Urteil publizieren): seine Meinung au., sententiam suam dicere (seine Meinung von der Sache sagen); sententiam suam aperire (seine Meinung enthüllen, offen darlegen): seine Gedanken au., cogitata proloqui; [303] cogitata mentis eloqui od. enuntiare; id quod sentio eloquor (gewandt, polite): seine Gefühle au., mentis sensa explicare: sensa exprimere dicendo: seine Gesinnungen au., aperire sensus suos: etw. nicht au. können, complecti oratione od. exprimere verbis non posse: ich kann es nicht genug au., satis proloqui nequeo: es läßt sich nicht au., verbis dici non potest: es ist schwer auszusprechen, haud facile dictu est: hat er es nicht deutlich genug ausgesprochen, daß etc., parumne declaravit ille m. folg. Akk. u. Infin.: eine Eidesformel wörtlich nach einem Formular au., concipere verba iurisiurandi. – II) v. r. sich aussprechen, a) eig., seine Gedanken, seine Gesinnungen u. Gefühle mit Worten ausdrücken: cogitata mentis eloqui od. omnia, quae mente conceperis,promere atque ad audientes perferre (seine Gedanken aussprechen). – sententiam suam dicere (seine Meinung sagen). – aperire sententiam suam (seine Meinung entyüllen, darlegen). – aperire sensus suos. aperire se. aperio, quid sentiam (seine Gesinnungen, Denkweise offen darlegen, enthüllen). – sich au. über etc., dicere, loqui de alqa re (übh. über etwas sprechen); dico, profiteor, quid sentiam de alqa re (ich sage, ich sage frei heraus, was ich von einer Sache denke). – sie sprechen sich gegenseitig offen aus, invicem loquuntur, quae volunt: wie der Mensch ist, so spricht er sich aus, qualis homo ipse est,talis eius est oratio. – sich umständlich, ausführlich über etw. au., uberius dicere od. loqui de alqa re; fusius od. pluribus dicere, disputare de alqa re; fusius exponere alqd; uberius exponere de alqa re: sich gar nicht au., silentium tenere od. obtinere (Stillschweigen beobachten); tacere (schweigen, Ggstz. dicere, loqui): um mich deutlicher auszuspr., ut manifestius atque apertiusdicam: ich will mich deutlicher au., planiuset apertius dicam: hat sich jener nicht deutlich genug ausgesprochen, daß etc., parumnedeclaravit ille m. folg. Akk. u. Infin.: du hast dich nicht deutlich darüber ausgesprochen, ob etc., illud parum expressisti, declarasti,utrum etc.: ich sprach mich dahin aus, daß etc., veni in eum sermonem, ut dicerem m. folg. Akk. u. Infin.: die allgemeine Meinung spricht sich dahin aus, daß etc., omnes censent m. folg. Akk. u. Infin.: sich also au., hāc voceuti. – sich gegen jmd. au., sententiam suamaperire alci (jmdm. seine Meinung eröffnen); sensus suos aperire alci (seine Gesinnungen, Denkweise jmdm. enthüllen); totum se patefacere alci (sein Herz ganz jmdm. offenbaren, gegen jmd. ausschütten). – sich über jmd. au., dico, profiteor, quid sentiam de alqo; sich vorteilhaft, nachteilig über jmd. au., bene,male dicere alci; benigne, maligne iudicare de alqo: sich ehrenvoll, schmeichelhaft (gegen einen dritten) über jmd. au., sermoneuti honorifico erga alqm: ich spreche mich ehrenvoll (schmeichelhaft) in meiner Rede über jmd. aus, oratio mea est honorifica in alqm: sich lobend, tadelnd über jmd. od. etw. au., laudare, vituperare alqm od. alqd: sich verächtlich über jmd. od. etw. au., contemptim [304] loqui de alqo od. de alqa re (Ggstz. magnifice loqui de etc.); despicere alqm od. alqd (Ggstz. laudare). – b) übtr. = sich offenbaren; z. B. in der Rede spricht sich Gefühl aus, oratio sensus habet: in seinen Mienen spricht sich Freude aus, vultus eius prodit gaudia: Grausamkeit, crudelitas ex ore eius eminet: Dummheit, vecordia prorsus inest in eius vultu: wie sehr spricht sich deine Liebe zu mir in diesem Buche aus, liber iste quantam habet declarationem amoris tui. Aussprechen, das, s. Aussprache.

    deutsch-lateinisches > aussprechen

  • 2 persequor

    persĕquor, sĕqui, sĕcūtus sum (sĕquūtus sum) [st1]1 [-] suivre obstinément, suivre de bout en bout.    - Cleomenem persecuti sunt, Cic. Verr. 5, 91: ils continuèrent à suivre (suivirent jusqu'au bout) Cléomène.    - aliquem ipsius vestigiis persequi, Cic. Br. 307: suivre qqn pas à pas.    - celeritate scribendi persequi posse quae dicuntur, Cic. Sull. 42: grâce à la promptitude de l'écriture, pouvoir suivre les paroles, écrire aussi vite que la parole.    - omnes solitudines persequi, Cic. Pis. 53: ne parcourir que des endroits déserts.    - omnes vias persequi, Cic. Fam. 4, 13, 6: suivre tous les chemins, tenter tous les moyens. [st1]2 [-] poursuivre; poursuivre par vengeance, venger, venger; poursuivre en justice.    - fugientes persequi, Caes. BG. 7, 67: poursuivre les fuyards.    - bello civitatem persequi, Caes. BG. 5, 1, 9: faire la guerre à outrance à une cité.    - mortem alicujus persequi, Caes. BG. 7, 38, 8: venger la mort de qqn.    - jus suum persequi, Cic. Caec. 8: chercher à faire valoir son droit. [st1]3 [-] chercher à obtenir, s'attacher à, être sectateur de; marcher sur les traces de, imiter.    - qui syngraphas suas persequuntur, Cic. Rep. 3: ceux qui cherchent à obtenir un contrat avantageux pour eux-mêmes.    - horum hominem sectam atque instituta persequimur, Cic. Verr. 5: voilà les hommes dont je suis fidèlement l'école et les principes.    - laudem cupidissime persequi, Cic. R. Post. 2: poursuivre passionnément la gloire. [st1]4 [-] mener à bonne fin, accomplir, exécuter; faire rentrer (de l'argent), encaisser.    - hoc, ut dico, factis persequar, Plaut. Merc. 3, 2, 11: ce que je dis, je le ferai.    - herus quod imperavit, neglexisti persequi, Plaut. Am. 2, 1, 40: tu as négligé de faire ce que ton maître t'a commandé.    - relictam persequitur vitem attondens, Virg. G. 2: il continue de tailler le reste de la vigne.    - vitam inopem et vagam persequi, Cic. Phil. 12, 7, 15: mener une vie misérable et errante. [st1]5 [-] parcourir par écrit, exposer, raconter, traiter.    - philosophiam Latinis litteris persequi, Cic. Ac. 1, 12: traiter la philosophie en langue latine.    - ceteros persequi, Cic. Phil. 2, 27: citer tous les autres à la suite.    - plura persequi, Nep.: s'étendre plus longuement.    - quae versibus persecutus est Ennius, Cic. Sen. 6, 16: sujet traité en vers par Ennius.    - scripturā aliquid persequi, Cic. Fam. 15, 21, 4: traiter qqch par écrit. [st1]6 [-] explorer.    - persecutus putamen, Petr. 33, 8: ayant exploré la coquille (de l'œuf).    - persequere continentis his funeribus dies, Cic. Pis.: passe en revue les jours qui ont suivi les funérailles. [st1]7 [-] poursuivre, persécuter.    - persequebantur Judaei Jesum quia haec faciebat in sabbato, Vulg.: les Juifs persécutaient Jésus parce qu'il faisait ces choses-là le jour du sabbat.    - Tert. ad Scap. 5; Vulg. Act. 7, 52; Vulg. Rom. 12, 14. [st1]8 [-] Hyg. être poursuivi.    - illa se in mare praecipitavit, ne persequeretur, Hyg. Fab. 198: elle se jeta dans la mer pour éviter d'être poursuivie.
    * * *
    persĕquor, sĕqui, sĕcūtus sum (sĕquūtus sum) [st1]1 [-] suivre obstinément, suivre de bout en bout.    - Cleomenem persecuti sunt, Cic. Verr. 5, 91: ils continuèrent à suivre (suivirent jusqu'au bout) Cléomène.    - aliquem ipsius vestigiis persequi, Cic. Br. 307: suivre qqn pas à pas.    - celeritate scribendi persequi posse quae dicuntur, Cic. Sull. 42: grâce à la promptitude de l'écriture, pouvoir suivre les paroles, écrire aussi vite que la parole.    - omnes solitudines persequi, Cic. Pis. 53: ne parcourir que des endroits déserts.    - omnes vias persequi, Cic. Fam. 4, 13, 6: suivre tous les chemins, tenter tous les moyens. [st1]2 [-] poursuivre; poursuivre par vengeance, venger, venger; poursuivre en justice.    - fugientes persequi, Caes. BG. 7, 67: poursuivre les fuyards.    - bello civitatem persequi, Caes. BG. 5, 1, 9: faire la guerre à outrance à une cité.    - mortem alicujus persequi, Caes. BG. 7, 38, 8: venger la mort de qqn.    - jus suum persequi, Cic. Caec. 8: chercher à faire valoir son droit. [st1]3 [-] chercher à obtenir, s'attacher à, être sectateur de; marcher sur les traces de, imiter.    - qui syngraphas suas persequuntur, Cic. Rep. 3: ceux qui cherchent à obtenir un contrat avantageux pour eux-mêmes.    - horum hominem sectam atque instituta persequimur, Cic. Verr. 5: voilà les hommes dont je suis fidèlement l'école et les principes.    - laudem cupidissime persequi, Cic. R. Post. 2: poursuivre passionnément la gloire. [st1]4 [-] mener à bonne fin, accomplir, exécuter; faire rentrer (de l'argent), encaisser.    - hoc, ut dico, factis persequar, Plaut. Merc. 3, 2, 11: ce que je dis, je le ferai.    - herus quod imperavit, neglexisti persequi, Plaut. Am. 2, 1, 40: tu as négligé de faire ce que ton maître t'a commandé.    - relictam persequitur vitem attondens, Virg. G. 2: il continue de tailler le reste de la vigne.    - vitam inopem et vagam persequi, Cic. Phil. 12, 7, 15: mener une vie misérable et errante. [st1]5 [-] parcourir par écrit, exposer, raconter, traiter.    - philosophiam Latinis litteris persequi, Cic. Ac. 1, 12: traiter la philosophie en langue latine.    - ceteros persequi, Cic. Phil. 2, 27: citer tous les autres à la suite.    - plura persequi, Nep.: s'étendre plus longuement.    - quae versibus persecutus est Ennius, Cic. Sen. 6, 16: sujet traité en vers par Ennius.    - scripturā aliquid persequi, Cic. Fam. 15, 21, 4: traiter qqch par écrit. [st1]6 [-] explorer.    - persecutus putamen, Petr. 33, 8: ayant exploré la coquille (de l'œuf).    - persequere continentis his funeribus dies, Cic. Pis.: passe en revue les jours qui ont suivi les funérailles. [st1]7 [-] poursuivre, persécuter.    - persequebantur Judaei Jesum quia haec faciebat in sabbato, Vulg.: les Juifs persécutaient Jésus parce qu'il faisait ces choses-là le jour du sabbat.    - Tert. ad Scap. 5; Vulg. Act. 7, 52; Vulg. Rom. 12, 14. [st1]8 [-] Hyg. être poursuivi.    - illa se in mare praecipitavit, ne persequeretur, Hyg. Fab. 198: elle se jeta dans la mer pour éviter d'être poursuivie.
    * * *
        Persequor, pen. cor. persequeris, persequutus sum, persequi. Terent. Poursuyvre, Pourchasser.
    \
        Bello persequi aliquem. Caes. Luy faire la guerre, Le persecuter de guerre.
    \
        Persequi aliquem terra et mari. Cic. Par mer et par terre.
    \
        Vestigiis ipsius persequi aliquem, per translationem. Cic. Le suyvre pas à pas, A la trace, A la route.
    \
        Iudicio persequi aliquem. Cic. Poursuyvre en jugement, Par devant le juge, En justice, Pourchasser contre luy, ou faire poursuite et pourchas en justice.
    \
        Artem aliquam persequi. Cic. Y employer son estude et son temps.
    \
        Consuetudine et celeritate scribendi, facillime quae dicerentur, persequi. Cic. Escrire aussi viste qu'un autre parle, et ne rien omettre de ce qu'il a dict, Suyvre de la main la langue d'un autre.
    \
        Factis persequi quod dicimus. Plaut. Faire ce que nous disons.
    \
        Feras persequi. Ouid. Chasser aux bestes sauvages.
    \
        Imperium patris persequi. Plaut. Faire ce que le pere commande.
    \
        Incoepta persequi. Liu. Poursuyvre ce qu'on a commencé.
    \
        Inimicitias paternas persequi. Cic. Venger.
    \
        Instituta alicuius seruare, et vestigiis persequi. Cic. Observer et garder de poinct en poinct.
    \
        Ius suum persequi. Cic. Defendre et poursuyvre son droict.
    \
        Mores patris persequi. Plaut. Suyvre les meurs du pere.
    \
        Mortem alicuius persequi. Cic. Venger.
    \
        Numeris cursus syderum persequi. Cic. Rediger par supputations.
    \
        Odio persequitur omnes. Seneca. Il hait, ou ha en haine.
    \
        Poenas alicuius persequi. Cic. Venger la mort d'aucun.
    \
        Promissa alterius persequi. Plautus. Soliciter qu'il tienne sa promesse.
    \
        Scriptura persequi. Cic. Escrire, Rediger par escript.
    \
        Versibus aliqua persequi. Cic. Escrire en vers.
    \
        Vestigia alicuius persequi. Cic. L'ensuyvre de pres.
    \
        Viam persequi. Terent. Poursuyvre un chemin.
    \
        Vita persequi disciplinam recte viuendi. Cic. Vivre selon la discipline de bien vivre.
    \
        Vitia aliquem persequuntur ab institutione puerili. Quintil. Le suyvent, et ne le laissent point.
    \
        Voce aliquid persequi. Cicero. Poursuyvre de parolles quelque chose.
    \
        Voluptates cuiusque modi persequi. Cic. S'addonner à toutes voluptez.
    \
        Nominatim voluptates omnes persequitur Epicurus. Cic. Il les nomme toutes par leurs noms.

    Dictionarium latinogallicum > persequor

  • 3 persequor

    per-sĕquor, cūtus and quūtus, 3, v. dep. a. and n. ( act. collat. form of the imperat. persece for perseque, Poët. ap. Cic. Att. 13, 23 fin.).
    I. A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    ille servolum Jubet illum persequi,

    Plaut. Cist. 1, 3, 35; 4, 2, 30:

    si vis persequi vestigiis,

    id. Men. 4, 1, 9:

    certum est persequi,

    Ter. Phorm. 3, 3, 18:

    me in Asiam persequens,

    id. And. 5, 4, 32:

    (persequens dicit perseverationem sequentis ostendens. Persequitur enim qui non desinit sequi, Don. ad h. l.): aliquem,

    Cic. Verr. 2, 5, 35, § 91:

    exercitum,

    id. Phil. 3, 3, 7:

    cursim,

    Petr. 6:

    Hortensium ipsius vestigiis,

    Cic. Brut. 90, 307:

    quā, aut terrā aut mari, persequar eum, qui, etc.,

    id. Att. 7, 22, 2:

    vestigia alicujus,

    id. de Or. 1, 23, 105; Verg. A. 9, 218:

    hanc persecuta mater orare incipit,

    Phaedr. 1, 28, 5.—With inf. ( poet.):

    atqui non ego te tigris ut aspera... frangere persequor,

    Hor. C. 1, 23, 10.—
    2.
    In partic.
    a.
    To follow after, press upon, chase, pursue:

    fugientes usque ad flumen persequuntur,

    Caes. B. G. 7, 67:

    bello,

    id. ib. 1, 14:

    deterrere hostes a persequendo,

    Sall. J. 50, 6:

    feras,

    Ov. H. 9, 34:

    beluas,

    Curt. 8, 14, 26.—
    b.
    To go through a place in pursuit of any thing, to search through:

    omnes solitudines,

    Cic. Pis. 22, 53. —
    B.
    Transf., to follow up, come up with, overtake:

    quo ego te ne persequi quidem possem triginta diebus,

    Cic. Fam. 3, 6, 3; id. Div. 2, 72, 149:

    mors et fugacem persequitur virum,

    Hor. C. 3, 2, 14.—
    C.
    Trop.
    1.
    In gen., to follow perseveringly, to pursue any thing:

    omnes vias persequar,

    Cic. Fam. 4, 13, 6:

    viam,

    Ter. Hec. 3, 5, 4:

    eas artes,

    Cic. Fin. 1, 21, 72.—
    2.
    In partic.
    a.
    With the accessory notion of striving after, to pursue, hunt after, seek to obtain, strive after, = appetere, affectare:

    quis est, qui utilia non studiosissime persequatur?

    Cic. Off. 3, 28, 101:

    ego mihi alios deos penates persequar,

    Plaut. Merc. 5, 1, 7: Pl. Tene priusquam hinc abeo savium. Ph. Si quidem mi hercle regnum detur, numquam id potius persequar, id. Curc. 1, 3, 55:

    hereditates,

    Ter. And. 4, 5, 20:

    hereditates aut syngraphas,

    Cic. Leg. 3, 8, 18:

    cujusquemodi voluptates,

    id. Fin. 2, 7, 22: ego meum jus persequar, I will pursue or assert my right, Ter. Ad. 2, 1, 9; Cic. Caecin. 3, 8:

    persequendi juris sui potestas,

    id. Div. in Caecil. 6, 21:

    bona tua repetere ac persequi lite atque judicio,

    id. Verr. 2, 3, 13, § 32:

    possumus rem nostram persequi,

    id. Quint. 13, 45 fin.:

    cum tribunus plebis poenas a seditioso cive per bonos viros judicio persequi vellet,

    sought to obtain, id. Fam. 1, 9, 15.—
    (β).
    With inf., to hasten, be eager (rare):

    nec scimus quam in partem ingredi persequamur,

    Plaut. Rud. 3, 3, 4.—
    b.
    To follow, be a follower of; to imitate, copy after a person or thing as a guide or pattern:

    si vero Academiam veterem persequamur,

    Cic. Ac. 1, 2, 7:

    sectam et instituta alicujus,

    id. Verr. 2, 5, 71, § 183:

    ego neglectā barbarorum inscitiā te persequar,

    id. Fam. 9, 3, 2; id. Ac. 2, 23, 74:

    ut, quae maxime excellant in eo, quem imitabitur, ea diligentissime persequatur,

    id. de Or. 2, 22, 90.—
    c.
    To pursue, proceed against, prosecute; to revenge, avenge, take vengeance upon a person or thing:

    aliquem bello,

    Caes. B. G. 5, 1:

    aliquem judicio,

    Cic. Fl. 20, 47:

    alicujus injurias ulcisci ac persequi,

    id. Verr. 2, 2, 3, § 9; so,

    injuriam,

    id. Mur. 21, 44; Sall. J. 14, 23; cf. Kritz ad Sall. C. 9, 5:

    mortem alicujus,

    Cic. Fam. 9, 3, 2:

    de persequendis inimicitiis,

    Caes. B. C. 3, 83 fin.:

    Trebonii mortem,

    Cic. Phil. 13, 18, 39; Caes. B. G. 7, 38; Liv. 40, 11 fin.:

    adulterium,

    Sen. Contr. 3, 20.—
    d.
    To persecute for religious belief or practice (eccl. Lat.), Tert. ad Scap. 5; Vulg. Johan. 15, 20; id. Act. 7, 52; id. Rom. 12, 14 et saep.—
    e.
    To follow in writing, to take down, minute down:

    celeritate scribendi, quae dicerentur persequi,

    Cic. Sull. 14, 42:

    multa diserte dixit, quae notarius persequi non potuit,

    Sen. Apoc. 9, 2.—
    f.
    To follow up with action, to follow out, perform, execute, bring about, do, accomplish, etc.:

    hoc, ut dico, factis persequar,

    Plaut. Merc. 3, 2, 11:

    erus quod imperavit persequi,

    id. Am. 2, 1, 40:

    imperium patris,

    id. Stich. 1, 2, 84 sq.:

    ex usu quod est, id persequar,

    Ter. Hec. 4, 3, 10:

    mandata,

    Cic. Q. Fr. 2, 14, 3:

    si idem extrema persequitur qui inchoavit,

    id. Prov. Cons. 8, 19:

    vitam inopem et vagam,

    to lead, id. Phil. 12, 7, 15.— Absol.:

    sed tamen ibo et persequar,

    will go and obey, Plaut. Cist. 2, 1, 64. —
    (β).
    In partic., to follow out in speech or writing, to set forth, treat of, relate, recount, describe, explain, etc.:

    aliquid voce,

    Cic. Planc. 23, 56:

    dum rationes Persequor,

    set forth, treat of, discuss the reasons, Lucr. 5, 56:

    quae versibus persecutus est Ennius,

    Cic. Sen. 6, 16:

    philosophiam Latinis litteris,

    id. Ac. 1, 3, 12:

    aliquid scripturā,

    id. Fam. 15, 21, 4:

    obscenas voluptates,

    id. N. D. 1, 40, 111:

    res Hannibalis,

    id. Div. 1, 24, 49:

    has res in eo libro,

    id. Off. 2, 24, 87:

    quae persequerer, si commemorare possem sine dolore,

    id. Fam. 5, 13, 3: da te in sermonem et persece Et confice, etc., Poët. ap. Cic. Att. 13, 23, 3.—
    * II.
    Neutr., to follow or come after:

    exacta vindemia gramine persecuto,

    when the grass has grown again, Pall. 3, 26, 5.
    In a pass.
    signif. (post-class.):

    illa se in mare praecipitavit, ne persequeretur,

    Hyg. Fab. 198 dub.—Hence, persĕquens, entis, P. a., used as subst. *
    A.
    A pursuer, practiser:

    flagitii,

    Plaut. Cas. 2, 1, 13.—
    * B.
    A revenger, avenger:

    inimicitiarum persequentissimus,

    Auct. Her. 2, 19, 29.

    Lewis & Short latin dictionary > persequor

  • 4 contentus [1]

    1. contentus, a, um, PAdi. (contendo), angespannt, I) eig., angespannt, straff angezogen (Ggstz. laxus, remissus), funis c. (Ggstz. funis laxus), Hor.: contento poplite, Hor. – II) übtr., gespannt, angestrengt, a) physisch (Ggstz. remissus, summissus), onera contentis corporibus facilius feruntur, remissis opprimunt, Cic.: (boves) montes per altos contentā cervice trahunt stridentia plaustra, Verg.: contentis oculis persequi alqm, mit unverwandten, Suet.: et contentā voce atrociter dicere et summissā leniter, Cic.: contentissimā voce clamitans, Apul. met. 4, 10. – b) geistig gespannt, eifrig hingerichtet, eifrig, ad tribunatum contento studio cursuque veniamus, Cic. – in ea ratione fuit contenta magis mens, Lucr. – m. Dat., mens... exsiliis contenta suis, mit seiner V. eifrig beschäftigt, Ov.

    lateinisch-deutsches > contentus [1]

  • 5 contentus

    1. contentus, a, um, PAdi. (contendo), angespannt, I) eig., angespannt, straff angezogen (Ggstz. laxus, remissus), funis c. (Ggstz. funis laxus), Hor.: contento poplite, Hor. – II) übtr., gespannt, angestrengt, a) physisch (Ggstz. remissus, summissus), onera contentis corporibus facilius feruntur, remissis opprimunt, Cic.: (boves) montes per altos contentā cervice trahunt stridentia plaustra, Verg.: contentis oculis persequi alqm, mit unverwandten, Suet.: et contentā voce atrociter dicere et summissā leniter, Cic.: contentissimā voce clamitans, Apul. met. 4, 10. – b) geistig gespannt, eifrig hingerichtet, eifrig, ad tribunatum contento studio cursuque veniamus, Cic. – in ea ratione fuit contenta magis mens, Lucr. – m. Dat., mens... exsiliis contenta suis, mit seiner V. eifrig beschäftigt, Ov.
    ————————
    2. contentus, a, um, PAdi. m. Compar. (contineo), beschränkt, sich beschränkend auf etw., sich begnügend mit etw., u. nur in diesem Sinne = zufrieden mit etw., a) m. Abl., v. Pers., suo contentus, Enn. fr.: contentus minimo, Cic., paucis, Hor.: eā victoriā contentus, Cic.: contentus nomine modico tutoris, Liv.: c. modicis aedibus, Suet.: contenta uno matrimonio, Val. Max.: contentus dictaturae potestate, Suet.: v. Lebl., mercatura satiata quaestu vel contenta potius, Cic. de off. 1, 151. – contentum esse suis rebus, Cic.: c. esse suo, Plin. ep.: c. esse parvo, Cic.: c. esse parvulo, Ter.: uxor contenta est, quae bona est, uno viro, Plaut.: (animus tuus) satiatus est aut contentus pecuniā? Cic.: eo utrique quod statuit (Caesar) contenti fuerunt, Caes.: nec mihi concederet, ut imitarer Volcatium aut Senium, quibus tu es contentus, Cic.: nec hoc commentario contentus erat, Sen. rhet.: u. (mit Abl. Gerund.) ut contentus sim referendo paucarum morem regionum, Macr. sat. 1, 12, 2: nec iam possidendis agris publicis contentos esse, Liv. 6, 14, 11: illā (sorte) contentus vivat, Hor.: v. Lebl., quae tua nequitia est, non his contenta fuisset, Ov. her. 16 (17), 29. – m. Ang. wie lange? hoc fore contentam multos iurabit in annos, Ov. art. am. 1, 425. – m. Ang. von welcher Seite? quibus ego a tali viro (bei einem Manne von solchem Ansehen) contentus eram,
    ————
    Cic. ep. 3, 13, 1. – m. Ang. wozu? virtutem ad beate vivendum se ipsā contentam esse, Cic. Tusc. 5, 1. – b) m. Genet.: contentus victoriae, Tert. adv. Marc. 5, 11: haud contentus eorum, quae gesserat, Dict. 2, 17 in: ut contentus esset partis dimidiae dotis, Scaevol. dig. 32, 37. § 4 M. – c) mit folg. quod (weil, daß), zB. non fuit eo (damit) contentus, quod etc., Cic. de imp. Pomp. 25: contentus eo, quod etc., Vopisc. Firm. 1, 1: quasi ego non contentus sim, quod mihi quinque et XX iudices crediderunt, Cic. Clod. 6. § 2: rex contentus eo, quod per hostem moram pugnae fieri scirent, Liv. 44, 37, 4. – od. m. folg. ne u. Konj., ne intersimus armis, contentus ait se esse, Liv. 32, 21, 5. – m. vorhergeh. allgem. Pron. auch mit folg. ut u. Konj., contentus hoc erat, ut... manus iactaret, Suet. Aug. 82, 2. – contentus eo od. non contentus mit folg. si u. Konj., Cic. II. Verr. 1, 3. Liv. 28, 27, 14. – d) m. folg. Infin. u. zwar teils m. Infin. Praes. act., Ov. met. 1, 461. Sen. contr. 9 (4), 25. § 23. Vell. 2, 49, 4. Val. Max. 3, 2, 23 u. 4, 3, 11. Cels. 1. prooem. p. 8, 30 D. Sen. de otio 5, 6; apoc. 2, 4. Curt. 4, 10 (40), 13. Plin. 23. pr. § 1. Sil. 15, 91. Quint. 1, 5, 17; 2, 4, 23 u. ö. Iuven. 3, 277. Plin. ep. 8, 14, 20 u. 9, 13, 14. Suet. Caes. 28, 3. Flor. 2, 17, 15. Apul. met. 7, 15 u. flor. 18. p. 30, 7 Kr. Macr. somn. Scip. 1, 13, 2; 2, 14, 24; od. m. Infin. Praes. pass., Ov. her. 16 (17), 125. Sen. de ben. 1, 1, 5. Curt. 4, 12 (46), 15; teils
    ————
    m. Infin. Perf. act., Vell. 2, 103, 5; 2, 112, 6; 2, 120, 6. Cels. 7, 15 extr. Curt. 8, 1 (5), 38; 8, 11 (40), 18. Plin. 17, 112 u. 19, 115. Quint. 3, 1, 22 u. ö. Plin. ep. 6, 31, 5; pan. 15, 2 u. ö. Suet. Caes. 49, 3. Flor. 1, 13, 19 u. 2, 8, 8. Apul. met. 8, 22. Pacat. pan. 13, 1. Macr. sat. 1, 11, 29; 5, 13, 19; 7, 4, 4; 7, 12, 15. – e) m. folg. Acc. u. Infin., Quint. 5, 14, 24. Sen. ep. 58, 6. Iustin. 6, 1, 1. – f) im Zshg. absol., Cic. Brut. 134. Plin. ep. 1, 5, 8. Quint. 2, 3, 3. Vopisc. Car. 21, 3: u. im Compar., di deaeque contentiores (genügsamer) mage erunt atque avidi minus, Plaut. Poen. 460 sq.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contentus

  • 6 altus

    1.
    altus, a, um, participle from alo., lit., grown or become great, great (altus ab alendo dictus, Paul. ex Fest. p. 7 Müll.; cf. the Germ. gross with the Engl. grow), a polar word meaning both high and deep.
    A.
    Seen from below upwards, high.
    I.
    Lit.: IN ALTOD MARID PVCNANDOD, etc., Columna Duilii; so, maria alta, Liv. Andron. ap. Macr. S. 6, 5, 10; id. ib. ap. Prisc. p. 725 P.: aequor, Pac. ap. Varr. L. L. 7, § 23 Müll.: parietes, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44:

    sub ramis arboris altae,

    Lucr. 2, 30:

    acervus,

    id. 3, 198 al.:

    columellam tribus cubitis ne altiorem,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    altior illis Ipsa dea est colloque tenus supereminet omnes,

    taller, Ov. M. 3, 181:

    altis de montibus,

    Verg. E. 1, 83:

    umbras Altorum nemorum,

    Ov. M. 1, 591 al. —With the acc. of measure:

    clausi lateribus pedem altis,

    a foot high, Sall. H. Fragm. 4, 39 Gerl.; cf. Lind. C. Gr. I. p. 215.—With gen.:

    triglyphi alti unius et dimidiati moduli, lati in fronte unius moduli,

    Vitr. 4, 3:

    majorem turrim altam cubitorum CXX.,

    id. 10, 5:

    alta novem pedum,

    Col. 8, 14, 1:

    singula latera pedum lata tricenum, alta quinquagenum,

    Plin. 36, 13, 19, § 4.—
    II.
    Trop., high, lofty, elevated, great, magnanimous, high-minded, noble, august, etc.:

    altissimus dignitatis gradus,

    Cic. Phil. 1, 6, 14; so id. Clu. 55; id. Dom. 37.—Of mind or thought:

    te natura excelsum quendam videlicet et altum et humana despicientem genuit,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11:

    homo sapiens et altā mente praeditus,

    highminded, id. Mil. 8:

    qui altiore animo sunt,

    id. Fin. 5, 20, 57 al. —So of gods, or persons elevated in birth, rank, etc.;

    also of things personified: rex aetheris altus Juppiter,

    Verg. A. 12, 140:

    Apollo,

    id. ib. 10, 875:

    Caesar,

    Hor. C. 3, 4, 37:

    Aeneas, i. e. deā natus,

    id. S. 2, 5, 62:

    Roma,

    Ov. Tr. 1, 3, 33:

    Carthago,

    Prop. 2, 1, 23 al. —Of the voice, high, shrill, loud, clear:

    Conclamate iterum altiore voce,

    Cat. 42, 18:

    haec fatus altā voce,

    Sen. Troad. 196:

    altissimus sonus,

    Quint. 11, 3, 23 (cf.:

    vox magna,

    Ov. Tr. 4, 9, 24; Juv. 4, 32).— Subst.: altum, i, n., a height:

    sic est hic ordo (senatorius) quasi propositus atque editus in altum,

    on high, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 98:

    aedificia in altum edita,

    Tac. H. 3, 71:

    quidquid in altum Fortuna tulit, ruitura levat,

    Sen. Agam. 100.—Esp.
    (α).
    (Sc. caelum.) The height of heaven, high heaven, the heavens:

    ex alto volavit avis,

    Enn. Ann. 1, 108:

    haec ait, et Maiā genitum demisit ab alto,

    Verg. A. 1, 297.—Still more freq.,
    (β).
    (Sc. mare.) The high sea, the deep, the sea: rapit ex alto navīs velivolas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 224:

    ubi sumus provecti in altum, capiunt praedones navem illam, ubi vectus fui,

    Plaut. Mil. 2, 1, 39; so id. Men. 1, 2, 2; id. Rud. prol. 66; 2, 3, 64:

    terris jactatus et alto,

    Verg. A. 1, 3:

    in altum Vela dabant,

    id. ib. 1, 34:

    collectae ex alto nubes,

    id. G. 1, 324:

    urget ab alto Notus,

    id. ib. 1, 443 al.:

    alto mersā classe,

    Sil. 6, 665:

    ab illā parte urbis navibus aditus ex alto est,

    Cic. Verr. 2, 5, 32:

    in alto jactari,

    id. Inv. 2, 31, 95:

    naves nisi in alto constitui non poterant,

    Caes. B. G. 4, 24:

    naves in altum provectae,

    id. ib. 4, 28: scapha in altum navigat, Sall. Fragm.—So in the plur.:

    alta petens,

    Verg. A. 7, 362.— Trop.:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    Plaut. As. 1, 3, 6:

    imbecillitas... in altum provehitur imprudens,

    Cic. Tusc. 4, 18, 42:

    te quasi quidam aestus ingenii tui in altum abstraxit,

    id. de Or. 3, 36, 145.—
    B.
    Seen from above downwards, deep, profound.
    I.
    Lit. (hence sometimes opp. summus): Acherusia templa alta Orci, salvete, Enn. ap. Varr. L. L. 7, 2, 81; Cic. Tusc. 1, 21, 48:

    quom ex alto puteo sursum ad summum escenderis,

    Plaut. Mil. 4, 4, 14:

    altissimae radices,

    Cic. Phil. 4, 5:

    altae stirpes,

    id. Tusc. 3, 6, 13:

    altissima flumina,

    Caes. B. C. 3, 77:

    altior aqua,

    id. ib. 1, 25:

    alta theatri Fundamenta,

    Verg. A. 1, 427:

    gurgite in alto,

    in the deep whirlpool, id. E. 6, 76:

    altum vulnus,

    id. A. 10, 857; Petr. 136; Sen. Troad. 48:

    altum totā metitur cuspide pectus,

    Sil. 4, 292; so id. 6, 580 al.:

    unde altior esset Casus,

    Juv. 10, 106.—With the abl. of measure:

    faciemus (scrobes) tribus pedibus altas,

    Pall. Jan. 10, 3.—
    II.
    Trop. (more freq. in and after the Aug. per.), deep, profound:

    somno quibus est opus alto,

    Hor. S. 2, 1, 8; so Liv. 7, 35:

    sopor,

    Verg. A. 8, 27:

    quies,

    id. ib. 6, 522:

    silentium,

    id. ib. 10, 63; Quint. 10, 3, 22:

    altissima tranquillitas,

    Plin. Ep. 2, 1:

    altissima eruditio,

    id. ib. 4, 30:

    altiores artes,

    Quint. 8, 3, 2.— Subst.: altum, i, n., the depth, i. e. what is deep or far removed:

    ex alto dissimulare,

    Ov. Am. 2, 4, 16:

    non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerere,

    Sen. Ira, 1, 16 med. al.—Hence, ex alto repetere, or petere, in discourse, to bring from far; as P. a., farfetched:

    quae de nostris officiis scripserim, quoniam ex alto repetita sunt,

    Cic. Fam. 3, 5:

    quid causas petis ex alto?

    Verg. A. 8, 395 (cf.:

    alte repetere in the same sense,

    Cic. Sest. 13; id. Rep. 4, 4, and v. al. infra).—
    C.
    Poet., in reference to a distant (past) time: cur vetera tam ex alto appetissis discidia, Agamemno? Att. ap. Non. 237, 22 (altum: vetus, antiquum, Non.); cf. Verg. G. 4, 285.—With the access. idea of venerable (cf. antiquus), ancient, old:

    genus alto a sanguine Teucri,

    Verg. A. 6, 500:

    Thebanā de matre nothum Sarpedonis alti,

    id. ib. 9, 697;

    genus Clauso referebat ab alto,

    Ov. F. 4, 305:

    altā gente satus,

    Val. Fl. 3, 202:

    altis inclitum titulis genus,

    Sen. Herc. Fur. 338.— Adv.: altē, and very rarely altum, high, deep (v. supra, altus, P. a. init.).
    A.
    High, on high, high up, from on high, from above (v. altus, P. a., A.).
    I.
    Lit.:

    alte ex tuto prospectum aucupo,

    Att. Trag. Rel. p. 188 Rib.:

    colomen alte geminis aptum cornibus,

    id. ib. p. 221:

    alte jubatos angues,

    Naev. ib. p. 9:

    jubar erigere alte,

    Lucr. 4, 404:

    roseā sol alte lampade lucens,

    id. 5, 610:

    in vineā ficos subradito alte, ne eas vitis scandat,

    Cato, R. R. 50:

    cruentum alte extollens pugionem,

    Cic. Phil. 2, 12, 28: non animadvertis cetarios escendere in malum alte, ut perspiciant pisces? Varr. ap. Non. 49, 15:

    (aër) tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte,

    Lucr. 6, 689:

    dextram Entellus alte extulit,

    Verg. A. 5, 443:

    alte suras vincire cothurno,

    high up, id. ib. 1, 337:

    puer alte cinctus,

    Hor. S. 2, 8, 10, and Sen. Ep. 92:

    unda alte subjectat arenam,

    Verg. G. 3, 240:

    Nihil tam alte natura constituit, quo virtus non possit eniti,

    Curt. 7, 11, 10: alte maesti in terram cecidimus, from on high, Varr. ap. Non. 79, 16:

    eo calcem cribro succretam indito alte digitos duo,

    to the height of two fingers, Cato, R. R. 18, 7; so Col. R. R. 5, 6, 6.— Comp.:

    quae sunt humiliora neque se tollere a terrā altius possunt,

    Cic. Tusc. 5, 13, 37:

    tollam altius tectum,

    id. Har. Resp. 15, 33:

    altius praecincti,

    Hor. S. 1, 5, 5:

    pullus in arvis altius ingreditur,

    Verg. G. 3, 75:

    caput altius effert,

    id. ib. 3, 553:

    altius atque cadant imbres,

    id. E. 6, 38 ubi v. Forb.:

    altius aliquid tenere,

    Sen. Q. N. 1, 5.— Sup.: [p. 96] cum altissime volāsset (aquila), Suet. Aug. 94.—
    II.
    Trop.:

    alte natus,

    Albin. 1, 379 (cf.: altus Aeneas, supra, P. a., A. II.):

    alte enim cadere non potest,

    Cic. Or. 28, 98:

    video te alte spectare,

    id. Tusc. 1, 34, 82; id. Rep. 6, 23, 25.— Comp.:

    altius se efferre,

    Cic. Rep. 6, 23, 25; 3, 3, 4:

    altius irae surgunt ductori,

    Verg. A. 10, 813:

    altius aliquid agitare,

    Cels. 1 prooem.:

    attollitur vox altius,

    Quint. 11, 3, 65:

    verbis altius atque altius insurgentibus,

    id. 8, 4, 27.— Sup.:

    Ille dies virtutem Catonis altissime illuminavit,

    Vell. 2, 35:

    ingenium altissime adsurgit,

    Plin. Ep. 8, 4.—
    B.
    Deep, deeply (v. altus, P. a. B.).
    I.
    Lit.:

    ablaqueato ficus non alte,

    Cato, R. R. 36:

    ferrum haud alte in corpus descendere,

    Liv. 1, 41:

    alte vulnus adactum,

    Verg. A. 10, 850; Ov. M. 6, 266; Curt. 4, 6, 18; Cels. 5, 26, 30:

    timidum caput abdidit alte,

    Verg. G. 3, 422:

    alte consternunt terram frondes,

    deeply strew, id. A. 4, 443:

    ut petivit Suspirium alte!

    Plaut. Cist. 1, 1, 58 (cf.:

    ingentem gemitum dat pectore ab imo,

    Verg. A. 1, 485):

    inter cupam pertundito alte digitos primorīs tres,

    Cato, R. R. 21, 2:

    minimum alte pedem,

    Col. de Arb. 30.— Comp.:

    ne radices altius agant,

    Col. 5, 6, 8:

    terra altius effossa,

    Quint. 10, 3, 2:

    cum sulcus altius esset impressus,

    Cic. Div. 2, 23, 50:

    frigidus imber Altius ad vivum persedit, Verg G. 3, 441: tracti altius gemitus,

    Sen. Ira, 3, 4, 2.— Sup.:

    (latronibus gladium) altissime demergo,

    App. M. 2, 32.—
    II.
    Trop., deeply, profoundly, far, from afar:

    privatus ut altum Dormiret,

    Juv. 1, 16:

    alte terminus haerens,

    Lucr. 1, 77:

    longo et alte petito prooemio respondere,

    Cic. Clu. 21, 58:

    ratio alte petita,

    Quint. 11, 1, 62:

    alte et a capite repetis, quod quaerimus,

    Cic. Leg. 1, 6, 18; id. Rep. 4, 4, 4; id. Sest. 13, 31.— Comp.:

    qui altius perspiciebant,

    had a deeper insight, Cic. Verr. 1, 7, 19:

    quae principia sint, repetendum altius videtur,

    must be sought out more deeply, id. Off. 1, 16:

    altius repetitae causae,

    Quint. 11, 1, 62:

    de quo si paulo altius ordiri ac repetere memoriam religionis videbor,

    Cic. Verr. 4, 105:

    Hisce tibi in rebus latest alteque videndum,

    Lucr. 6, 647:

    altius supprimere iram,

    Curt. 6, 7, 35:

    altius aliquem percellere,

    Tac. A. 4, 54:

    altius metuere,

    id. ib. 4, 41:

    altius animis maerere,

    id. ib. 2, 82:

    cum verbum aliquod altius transfertur,

    Cic. Or. 25, 82:

    Altius omnem Expediam primā repetens ab origine famam,

    Verg. G. 4, 285;

    so,

    Tac. H. 4, 12:

    altius aliquid persequi,

    Plin. 2, 23, 31, § 35:

    hinc altius cura serpit,

    id. 4, 11, 13, § 87.— Sup.:

    qui vir et quantus esset, altissime inspexi,

    Plin. Ep. 5, 15, 5.
    2.
    altus, ūs, m. [alo], a nourishing, support:

    terrae altu,

    Macr. S. 1, 20 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > altus

  • 7 cieo

    cĭĕo, cīvi, cĭtum, 2 (from the primitive form cĭo, cīre, prevailing in the compounds accio, excio, etc. (cf. Prisc. pp. 865, 905, and 908 P.), are also found: pres. cio, Mart. 4, 90, 4:

    cit,

    Verg. Cul. 201; Col. 6, 5, 1 Schneid.:

    cimus,

    Lucr. 1, 213; 5, 211:

    ciunt,

    Lact. Ep. 4 dub.:

    ciant,

    App. Flor. 2, n. 17, p. 358; Mart. Cap. 1, § 91: ciuntur, id. de Mundo, 22, p. 67), v. a. [kindr. with kiô, to go; and by the addition of the causative signif. like kineô, causative from kiô; v. 1. ci.].
    I.
    Lit., to put in motion; hence, to move, stir, shake (syn.: moveo, commoveo, concito, excito al.;

    class. in prose and poetry): calcem,

    to make a move in the game of chess, Plaut. Poen. 4, 2, 86:

    natura omnia ciens et agitans,

    Cic. N. D. 3, 11, 27: inanimum est omne, quod pulsu agitatur externo;

    quod autem est animal, id motu cietur interiore et suo,

    id. Tusc. 1, 23, 54 (for which, in the same chapter, several times movere; cf. also id. N. D. 2, 9, 23):

    remos,

    Stat. Th. 6, 801:

    imo Nereus ciet aequora fundo,

    stirs up, Verg. A. 2, 419:

    puppes sinistrorsum citae,

    Hor. Epod. 9, 20.—
    B.
    In judic. lang. t. t.:

    ciere erctum (lit. to put in motion, i. e.),

    to divide the inheritance, Cic. de Or. 1, 56, 237; cf. erctum.—
    C.
    Trop., to put in motion, to rouse up, disturb: natura maris per se immobilis est, et venti et aurae cient, Liv. 28, 27, 11:

    saltum canibus ciere,

    Lucr. 5, 1250: fontes et stagna, Cic. poët. ap. Cic. Div. 1, 9, 15:

    tonitru caelum omne ciebo,

    Verg. A. 4, 122:

    loca sonitu cientur,

    Lucr. 4, 608; cf.:

    reboat raucum regio cita barbara bombum,

    id. 4, 544 Lachm. N. cr.
    II.
    With reference to the terminus ad quem, to move, excite, or call to ( poet. or in Aug. and post-Aug. prose for the common accire):

    ad sese aliquem,

    Cat. 68, 88:

    ad arma,

    Liv. 5, 47, 4; Sil. 7, 43:

    in pugnam,

    id. 4, 272:

    armatos ad pugnam,

    Vell. 2, 6, 6:

    aere ciere viros,

    Verg. A. 6, 165:

    quos e proximis coloniis ejus rei fama civerat,

    Tac. A. 15, 33:

    aliquem in aliquem,

    id. H. 1, 84, 5:

    ab ultimis subsidiis cietur miles (sc. in primam aciem),

    Liv. 9, 39, 8:

    ille cieri Narcissum postulat,

    Tac. A. 11, 30.—
    B.
    To call upon for help, to invoke; of invoking superior beings:

    nocturnos manes,

    Verg. A. 4, 490:

    luctificam Alecto dirarum ab sede sororum,

    id. ib. 7, 325:

    vipereasque ciet Stygiā de valle sorores (i. e. Furias),

    Ov. M. 6, 662:

    numina nota ciens,

    Val. Fl. 4, 549:

    foedera et deos,

    Liv. 22, 14, 7.—
    C.
    In gen., to call upon any one by name, to mention by name:

    erum,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 11:

    comites magnā voce,

    Lucr. 4, 578:

    animamque sepulcro Condimus et magnā supremum voce ciemus,

    Verg. A. 3, 68:

    lamentatione flebili majores suos ciens ipsumque Pompeium,

    Tac. A. 3, 23:

    singulos nomine,

    id. ib. 2, 81; so Suet. Ner. 46: triumphum nomine ciere, i. e. to call Io triumphe! Liv. 45, 38, 12.—Hence,
    2.
    In a civil sense: patrem, to name one ' s father, i. e. show one ' s free birth, Liv. 10, 8, 10.—
    III.
    To put any course of action in progress or any passion in motion, i. e. to excite, stimulate, rouse, to produce, effect, cause, occasion, begin (very freq., esp. in poetry):

    solis uti varios cursus lunaeque meatus Noscere possemus quae vis et causa cierent,

    Lucr. 5, 773:

    motus,

    id. 3, 379; Cic. Tusc. 1, 10, 20:

    varias voces,

    Lucr. 5, 1059:

    lamenta virum commoliri atque ciere,

    id. 6, 242 Lachm. N. cr.:

    tinnitus aere,

    Cat. 64, 262; Verg. G. 4, 64 (cie tinnitus):

    singultus ore,

    Cat. 64, 131:

    gemitus,

    Verg. G. 3, 517:

    fletus,

    id. A. 3, 344:

    lacrimas,

    id. ib. 6, 468:

    mugitus,

    id. ib. 12, 103:

    murmur,

    id. G. 1, 110; Liv. 9, 7, 3:

    bellum,

    id. 5, 37, 2; Vell. 2, 54; Tac. H. 3, 41 fin.; Verg. A. 1, 541:

    belli simulacra,

    id. ib. 5, 674:

    seditiones,

    Liv. 4, 52, 2:

    tumultum,

    id. 28, 17, 16; 41, 24, 18:

    vires intimas molemque belli,

    Tac. A. 15, 2 fin.; cf. id. H. 3, 1:

    pugnam,

    Liv. 1, 12, 2; 2, 47, 1; 9, 22, 7; Tac. A. 3, 41:

    proelium,

    Liv. 2, 19, 10; 4, 33, 3; 7, 33, 12;

    10, 28, 8: Martem,

    Verg. A. 9, 766:

    acies, stragem,

    id. ib. 6, 829; cf. Liv. 22, 39, 7:

    rixam,

    Vell. 1, 2 al. —
    B.
    In medic.:

    alvum,

    to cause evacuation, Plin. 20, 9, 38, § 96:

    urinam,

    id. 27, 7, 28, § 48:

    menses,

    to cause menstruation, id. 26, 15, 90, § 151 sq. al.—Hence, cĭtus, a, um, P. a., lit. put in motion; hence, quick, swift, rapid (opp. tardus, Cic. de Or. 3, 57, 216; Sall. C. 15, 5; class.; esp. freq. in poetry;

    rare in Cic.): ad scribendum citus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 86:

    quod jubeat citis quadrigis citius properet persequi,

    id. Aul. 4, 1, 14; Verg. A. 8, 642:

    bigae,

    Cat. 55, 26:

    puppis,

    id. 64, 6; Tib. 4, 1, 69:

    classis,

    Hor. C. 1, 37, 24:

    navis,

    Ov. M. 15, 732; Tac. A. 2, 6:

    axis,

    Ov. M. 2, 75:

    fugae,

    id. ib. 1, 543:

    plantae,

    id. ib. 10, 591:

    incessus,

    Sall. C. 15, 5:

    via,

    Liv. 33, 48, 1:

    venator,

    Hor. C. 1, 37, 18:

    cum militibus,

    Tac. A. 11, 1:

    legionibus,

    id. ib. 14, 26:

    agmine,

    id. ib. 1, 63;

    4, 25: cohortes,

    id. ib. 12, 31:

    mors,

    Hor. C. 2, 16, 29; id. S. 1, 1, 8:

    pes, i. e. iambus,

    id. A. P. 252.— Comp.: nullam ego rem citiorem apud homines esse quam famam reor, Plaut. Fragm. ap. Fest. p. 61 Müll.; Val. Max. 3, 8, ext. 1.— Sup., Quint. 6, 4, 14 dub.; v. Spald. and Zumpt in h. l.—
    B.
    In the poets very freq. (also a few times in Tac.) instead of the adv. cito:

    citi ad aedis venimus Circae, Liv. And. ap. Fest. s. v. topper, p. 352, 6 Müll.: equites parent citi,

    Plaut. Am. 1, 1, 88; id. Stich. 2, 2, 70; Lucr. 1, 386:

    somnus fugiens citus abiit,

    Cat. 63, 42: solvite vela citi, Verg, A. 4, 574; cf. id. ib. 9, 37; 12, 425; Hor. S. 1, 10, 92; cf. id. C. 3, 7, 27:

    ite citi,

    Ov. M. 3, 562; Tac. H. 2, 40:

    si citi advenissent,

    id. A. 12, 12.—Hence,
    1.
    cĭto, adv.
    a.
    Quickly, speedily, soon (freq. in prose and poetry of all periods):

    quam tarda es! non vis citius progredi?

    Phaedr. 3, 6, 2; [p. 331] Plaut. Mil. 2, 6, 44:

    eloquere,

    id. Cist. 4, 2, 83:

    abi cito et suspende te,

    Ter. And. 1, 5, 20; 3, 1, 16:

    labascit victus uno verbo: quam cito!

    id. Eun. 1, 2, 98:

    quod eum negasti, qui non cito quid didicisset, umquam omnino posse perdiscere,

    Cic. de Or. 3, 36, 146; cf. Hor. A. P. 335; Quint. 12, 8, 3; 11, 2, 2; 10, 6, 2:

    non multum praestant sed cito,

    id. 1, 3, 4 et saep.: sat cito si sat bene, a moral saying of Cato in Hier. Ep. 66, n. 9:

    cito rumpes arcum, semper si tensum habueris,

    Phaedr. 3, 14, 10:

    ad paenitendum properat cito qui judicat, Publ. Syr. Sent. 6: scribere,

    Quint. 10, 3, 10:

    nimis cito diligere,

    Cic. Lael. 21, 78:

    cito absolvere, tarde condemnare,

    id. Verr. 2, 1, 9, § 26.— Comp.:

    citius,

    Plaut. Aul. 4, 1, 14; Pers. 3, 3, 31; Ter. Eun. 3, 5, 23; Lucr. 1, 557; 2, 34; Cic. Sen. 2, 4:

    Noto citius, Verg.A.5, 242 et saep.: dicto,

    Hor. S. 2, 2, 80; Verg. A. 1, 142:

    supremā die, i. e. ante supremam diem,

    Hor. C. 1, 13, 20:

    serius aut citius sedem properamus ad unam (for which serius ocius,

    id. ib. 2, 3, 26), sooner or later, Ov. M. 10, 33.— Sup.:

    citissime,

    Caes. B. G. 4, 33 fin. al.—
    b.
    With the negative, sometimes equivalent to non facile, not easily (cf. the Gr. tacha):

    haud cito,

    Ter. Ad. 3, 3, 89:

    neque verbis aptiorem cito alium dixerim, neque sententiis crebriorem,

    Cic. Brut. 76, 264: quem tu non tam cito rhetorem dixisses quam politikon, id. ib. § 265.—
    c.
    Sometimes in comp. without the negative, = potius, sooner, rather:

    ut citius diceres, etc.,

    Cic. Brut. 67, 238 fin.:

    citius dixerim, jactasse se aliquos, etc.,

    id. Phil. 2, 11, 25; id. Fam. 5, 2, 10; id. Off. 1, 18, 59; Hor. S. 2, 5, 35.—
    * 2.
    cĭtē, quickly, Scrib. Comp. 198.

    Lewis & Short latin dictionary > cieo

  • 8 contentus

    I a, um [ contendo ]
    contentis oculis persĕqui aliquem Su — пристально следить за кем-л.
    mens alicui rei contenta O — мысль, целиком поглощённая чём-л
    II contentus, a, um [ contineo ]
    довольствующийся, удовлетворённый (aliquā re Enn etc. и alicujus rei Dig, Eccl; paucis H; minimo, parvo C)
    c. hostes sustinuisse VP — довольствуясь тем, что удержал неприятеля
    eo c. quod... C, L — довольствуясь тем, что...
    c. (sc. sua sorte) vivit Hон доволен своей судьбой

    Латинско-русский словарь > contentus

  • 9 gradus

    gradus, ūs, m. (gradior), I) der Schritt, A) im allg.: 1) eig.: militaris, Doppelschritt, Plaut.: praegrandi gradu, Pacuv. fr.: tardo gradu, Acc. fr.: gradum proferre pedum, Enn. fr. scen. 213: gradum facere, einen Schritt tun, Cic.: gradum inferre in hostes, anrücken, vorrücken gegen usw., Liv.: gradum conferre, handgemein werden, Liv., od. zum Gespräch (= eine Unterredung halten), Plaut. u. Verg.: ingentes gradus ferre, große Schritte machen, Ov.: gradum celerare, Verg., od. corripere, Hor., eilen: u. so gradum addere (sc. gradui), einen Schritt (rasch) nach dem andern tun, Liv.: gradum suspendere (gradus suspensus), s. sus-pendo: gradum referre, zurückgehen, Liv.: gradum sistere, Verg. u. Curt., od. sustinere, Ov., Halt machen: citato gradu se proripere, schnell usw., Liv.: pleno gradu (im Geschwindschritt) ad castra hostium tendere, Liv.: u. so im Bilde, ingressum pleno gradu non intermittemus, Trebon. in Cic. ep.: non gradu (schrittweise), sed praecipiti cursu (im Sturmlauf, Sturm) a virtute descitum, ad vitia transcursum, Vell.: (spondëus) habet stabilem quendam et non expertem dignitatis gradum (Schritt, Gang), Cic. – 2) bildl.: a) der Schritt zu etw. (= Handlung, die einen Erfolg hat), primus gradus imperii factus est, der erste Schritt (zur Ausbreitung) unseres Reichs, Cic.: gradum fecit ad censuram, ist sogleich Zensor geworden, Liv.: gradus reditus mei, zu meiner R., Liv.: eo gradu via facta est ad consulatum, Liv. – b) der Anschritt = das Herannahen, quem mortis timuit gradum, Hor. carm. 1, 3, 17. – B) prägn., als t. t. der Fechtersprache, die von den Kämpfenden eingenommene Stellung, stare in gradu, Ov.: de gradu, stehenden Fußes (fechten usw.), Liv.: nescio, quid de gradu faciat, wie er zu Fuß kämpft, Sen. ep.: alqm gradu movere od. demovere, aus seiner St. vertreiben, Liv.: bildl., alqm de gradu deicere od. gradu depellere, einen aus seinem Vorteile verdrängen, aus der Fassung bringen, Cic., Nep. u.a.

    II) meton., die Stufe, Staffel einer Treppe, die Sprosse einer Leiter (als Stützpunkt u. als Schrittmaß der Auf- u. Absteigenden), A) eig.: a) im allg.: gradus templorum, Cic.: scalarum gradus alios tollere alios incīdere, Cic.: alqm per gradus deicere, Liv.: per gradus decĭdere od. labi, Liv.: per confragosos scalae gradus decĭdere, Sulp. Sev.: per gradus saltare, von Sprosse zu Sprosse, Petron. – b) insbes., Plur. gradus = die stufenartig aufgebauten Sitzreihen der Schaugerüste, Tribünen für Zuschauer (spectacula) im Theater, subitarii gradus et scaena, Tac. ann. 14, 20: u. so im Sing., at Novius collega gradu post me sedet uno, sitzt eine Sitzreihe tiefer als ich, bildl. = er steht eine Stufe (im Range) tiefer als ich, Hor. sat. 1, 6, 40. – auf den Straßen bei öffentl. Aufzügen, Triumphen, spectaculorum gradus, Tac. ann. 14, 13.

    B) übtr., die Stufe, Staffel, Abstufung, 1) konkr.: a) als t. t. des Landbaues, ein Spatenstich als Absatz, secundus vel tertius gradus, Col. 3, 13, 9: gr. soli crudi, Col. 4, 1, 3. – b) als astron. t. t. der Grad eines Kreises, Manil. 1, 581. – c) eine Runzel auf dem Gaumen des Pferdes (deren zwölf gezählt werden), Veget. mul. 1, 22, 11: sanguinem detrahere gradu tertio de palato, Veget. mul. 2, 4 Schn. – d) die Flechte des Haares, comam in gradus formare od. frangere, Suet. Ner. 51. Quint. 1, 6, 44: caput in gradus atque anulos comere, Quint. 12, 10, 47. – 2) abstr.: a) als musik. t. t. die Tonstufe, Stufe, sonorum gradus, Cic. de or. 3, 227: omnes sonorum gradus, Cic. or. 59: ab ima (voce) ad summam ac retro multi gradus (sunt), Quint. 11, 3, 15. – b) als gramm. t. t., die Stufe, der Grad der Vergleichung, gradus (Plur.) comparationis, Diom. 324, 16: gr. positivus, Prisc. 8, 8: gr. absolutus od. primitivus (der Positiv), comparativus, superlativus, Charis. 112, 15 sq. Diom. 324, 16 sq. – c) die Stufe, der Grad = die Reihenfolge, Reihe, α) übh.: tertio gradu (Grade) primores civitatis scripserat (heredes), Tac.: complectitur inguina cortex perque gradus (stufenweise, sukzessive), uterum pectusque, Ov.: renuntiatio gradus habet, hat ihre Reihenfolge, erfolgt sukzessive, Cic.: a beatis ad virtutem, a virtute ad rationem video te venisse gradibus (stufenweise, sukzessive), Cic. – β) die Stufe der Zeit, des Alters, gradus temporum, Cic. u. Quint.: gradus aetatis, Lucr. u. Vell.: omnes gradus aetatis, Cic.: inferior gradus aetatis, Varro: per aetatis gradus, Suet.: per omnes gradus aetatis, Suet.: pro gradu aetatis, Iustin.: opportunum quaerere gradum, einen gelegenen Zeitpunkt (zur Überfahrt nach Afrika), Val. Max. 3, 6, 1. – d) der Grad der Verwandtschaft, der Grad, die Stufe, der Rang, den jmd. in der Familie und in der Freundschaft einnimmt, gradus cognationis, Sen. rhet.: ex gradu hereditario, Inscript.: gradus a consortio coniugii exceptus, verbotener Gr. der Verwandtschaft (bei Verheiratungen), Ambros.: remotus iam deficientis affinitatis gr., Plin. pan.: necessitudinum gradus, Cic.: ille gradu propior sanguinis, Ov.: gradu cognationis alqm attingere, Sen. rhet.: nullo gradu contingere Caesarum domum, Suet.: a matre alqm artissimo gradu contingere, Suet.: gradus plures sunt societatis hominum, Cic.: gradum (Rang) filii habere apud alqm, Liv.: ab illo traditi ad hunc gradum amicitiae tuae ascendimus, Curt.: quo propiore gradu amicitiae me contingis, hoc maius est dissimulationis tuae facinus, Curt. – e) die Stufe, der Rang der Ehrenstellen, der Würden, gr. senatorius, Cic.: primus od. summus honoris gradus, Cic.: altior, altissimus od. amplissimus dignitatis gradus, Cic.: ascendere gradibus magistratuum, Cic.: altiorem grad um dignitatis ascendere od. consequi, Cic.: secundum gradum imperii tenere, Nep.: eodem gradu fuit apud Alexandrum, Nep.: suum cuique honorem et gradum redditum, Cic.: summum ad gradum claritatis venire, Laber. fr. – f) die Stufe, Abstufung von Zuständen u. Verhältnissen aller Art übh.: infimus fortunae gr., Cic.: nulli contumeliarum gradus, Plin. pan.: ut gradus essent ambitionis inter aequales, Cic.: oratorum aetates et gradus persequi, Cic.: an censes non eosdem gradus oratorum vulgi iudicio et doctorum fuisse? Cic. – / Archaist. Genet. Sing. graduis, Varro de vit. P. R. 2. fr. 5 (bei Non. 494, 17). – Dat. gradu, Lucil. 965. – Nomin. Plur. (nach der 2. Deklin.) gradi, Itin. Hieros. p. 587 Wess. – Akk. Plur. (nach der 2. Dekl.) grados, Pacuv. tr. 172. Corp. inscr. Lat. 3, 167.

    lateinisch-deutsches > gradus

  • 10 können

    können, I) es kann = es ist möglich, daß etc., od. ich kann = es ist mir möglich, daß ich etc.: potest (es kann). – possum (ich kann). – licet. licet mihi (es ist, es ist mir vergönnt, durch die Umstände gestattet, wonach das, was einem etwas möglich oder nicht möglich macht oder wovor od. weswegen einem etwas möglich ist, durch per angefügt wird, z.B. ich kann wegen des Wetters nicht zu Schiffe gehen, per tempestatem mihi navigare non licet); verb. possum et mihi licet. – copia od. potestas mihi est alcis rei faciendae od. bl. alcis rei (ich habe Gelegenheit zu etwas, es steht etwas in meiner Macht, z.B. er konnte freier leben, liberius vivendi fuit ei potestas: ich kann erwähnen, copia est memorandi). – facultas alcis rei faciendae mihi datur (es wird mir die Möglichkeit gegeben, z.B. die Unserigen konnten weder ihren Dienst tun, noch Hilfe bringen, neque ulla nostris facultas aut administrandi aut auxiliandi dabatur). – integra est mihi potestas alcis rei faciendae. integrum est mihi) mit folg. Infin. (es geh t noch an, steh t noch in meiner Macht, z.B. ich kann nun keinen Gebrauch von deinem Rate machen, non est integrum consilio iam uti tuo). – occasionem habeo oder occasio mihi est alqd faciendi od. alcis rei faciendae (ich habe Gelegenheit, etwas zu tun, z.B. eludendi senes u. carceris frangendi et fugiendi). – habere mit Akk. eines Verbalsubstantivs auf io (haben als Vermögen, z.B. quae corporis sunt, ea cognitionem habent faciliorem, kann leichter erkannt werden). – es kann sein, fieri potest. esse potest (es ist möglich); credibile est. veri haud dissimile est (es ist glaublich); factum esse potest (es kann geschehen sein). – das konnte nicht anders sein, fieri non potuit aliter; fieri aliter non potuit. – es kann etwas nicht mehr... werden, alqd desiit mit Infin. Passivi (z.B. tertiā nocte tympanorum strepitus desierat audiri, konnte nicht mehr gehört werden). – In abhängigen Sätzenwird »können (mit dem Begriff der Möglichkeit)« im Lateinischen durch den bloßen Konjunktiv ausgedrückt, z.B. Habsucht ist das einzige, weshalb er mit Recht getadelt werden kann, sola est, in qua merito culpetur, pecuniae cupiditas. – Ebenso wird »können«, wenn es = »mögen, dürfen«, im Latein. durch den bloßen Konjunktiv des Präsens od. Perfekts etc. bezeichnet, z.B. wer könnte (möchte) zweifeln? quis dubitet?: vielleicht könnte einer sagen, forsitan quispiam dixerit; dixerit aliquis. – Häufig wird »es kann werden« bloß durch das Passiv ausgedrückt, z.B. dieser (Fluß) kann an einigen Stellen durchwatet werden, is (fluvius) nonnullis locis vado transitur.

    II) ich kann od. man kann = es ist (mir) gestattet: licet. – licet mihi, nach dem das darauf folg. Adjektiv mit esse gew. vermöge der Attraktion im Dativ steht, z.B. Themistokles konnte nicht in Ruhe leben, non licuit esse otioso Themistocli.

    III) ich kann nicht, d.i. ich habe nicht Ursache, bin nicht berechtigt: nihil od. non habeo, quod; non habeo, cur etc., z.B. ich kann das Alter nicht anklagen, nihil habeo, quod incusem senectutem.

    [1474] IV) ich kann, d.i. ich bin imstande, vermag: possum. queo (mit dem Untersch., daß possum, ich kann, ich vermag, sowohl das Können durch physische Kraft als auch durch äußere Mittel, wie Ansehen, Macht, Einfluß etc., bezeichnet, hingegen queo, ich bin imstande, sich nur auf die Qualifikation zu etw. bezieht. Auch ist bemerkenswert, daß queo bei den besten Prosaikern nur in negativen Sätzen vorkommt, d. h. in solchen, die entweder eine wirkliche Negation enthalten oder wenigstens einen negativen Charakter haben, wie viele hypothetische Sätze). – ich kann nicht, non possum; non queo od. nequeo. – ich kann nichtmehr, desii mit Infin. (z.B. erubescere). – Hier ist noch zu bemerken, a) daß »ich kann« im Lateinischen oft auch durch esse mit folg. Dativ des Gerundiums bezeichnet wird, in Beziehungen wie: bezah len k., esse solvendo: eine Last tragen k., esse oneri ferendo. – b) daß »ich kann nicht oder nichts«, d.i. ich habe keinen Stoff, Grund zu etc., durch non od. nihil habeo, quod ausgedrückt wird, z.B. ich kann nichts schreiben, nihil habeo, quod scribam: ich kann dir darin nicht beistimmen, non habeo, quod tibi in ea re assentiar. – c) daß die Lateiner »ich könnte, ich hätte können« faktisch durch possum, poteram bezeichnen, z.B. ich könnte noch vieles anführen, allein etc., possum (poteram) persequi multa, sed etc. – ich empfehle jmd. so nachdrücklich, als ich nur kann, commendo alqm ut gravissime possum: ich rede so laut, mit so starker Stimme, als ich nur kann, quam possum maximā voce dico: so viel ich nur konnte, quantum facere potui: was könnte mich zurückhalten? quid est, quod me retineat? dieser Mensch kann keinen Fehltritt begehen, non estin hoc homine peccandi locus. V) ich kann etwas, d.i. ich habe Kenntnis von etwas, s. verstehen no. I, A, 2. – / dafür können, umhin können, s. dafür... um hin...

    deutsch-lateinisches > können

  • 11 gradus

    gradus, ūs, m. (gradior), I) der Schritt, A) im allg.: 1) eig.: militaris, Doppelschritt, Plaut.: praegrandi gradu, Pacuv. fr.: tardo gradu, Acc. fr.: gradum proferre pedum, Enn. fr. scen. 213: gradum facere, einen Schritt tun, Cic.: gradum inferre in hostes, anrücken, vorrücken gegen usw., Liv.: gradum conferre, handgemein werden, Liv., od. zum Gespräch (= eine Unterredung halten), Plaut. u. Verg.: ingentes gradus ferre, große Schritte machen, Ov.: gradum celerare, Verg., od. corripere, Hor., eilen: u. so gradum addere (sc. gradui), einen Schritt (rasch) nach dem andern tun, Liv.: gradum suspendere (gradus suspensus), s. suspendo: gradum referre, zurückgehen, Liv.: gradum sistere, Verg. u. Curt., od. sustinere, Ov., Halt machen: citato gradu se proripere, schnell usw., Liv.: pleno gradu (im Geschwindschritt) ad castra hostium tendere, Liv.: u. so im Bilde, ingressum pleno gradu non intermittemus, Trebon. in Cic. ep.: non gradu (schrittweise), sed praecipiti cursu (im Sturmlauf, Sturm) a virtute descitum, ad vitia transcursum, Vell.: (spondëus) habet stabilem quendam et non expertem dignitatis gradum (Schritt, Gang), Cic. – 2) bildl.: a) der Schritt zu etw. (= Handlung, die einen Erfolg hat), primus gradus imperii factus est, der erste Schritt (zur Ausbreitung) unseres Reichs, Cic.: gradum fecit ad censuram, ist sogleich Zensor geworden,
    ————
    Liv.: gradus reditus mei, zu meiner R., Liv.: eo gradu via facta est ad consulatum, Liv. – b) der Anschritt = das Herannahen, quem mortis timuit gradum, Hor. carm. 1, 3, 17. – B) prägn., als t. t. der Fechtersprache, die von den Kämpfenden eingenommene Stellung, stare in gradu, Ov.: de gradu, stehenden Fußes (fechten usw.), Liv.: nescio, quid de gradu faciat, wie er zu Fuß kämpft, Sen. ep.: alqm gradu movere od. demovere, aus seiner St. vertreiben, Liv.: bildl., alqm de gradu deicere od. gradu depellere, einen aus seinem Vorteile verdrängen, aus der Fassung bringen, Cic., Nep. u.a.
    II) meton., die Stufe, Staffel einer Treppe, die Sprosse einer Leiter (als Stützpunkt u. als Schrittmaß der Auf- u. Absteigenden), A) eig.: a) im allg.: gradus templorum, Cic.: scalarum gradus alios tollere alios incīdere, Cic.: alqm per gradus deicere, Liv.: per gradus decĭdere od. labi, Liv.: per confragosos scalae gradus decĭdere, Sulp. Sev.: per gradus saltare, von Sprosse zu Sprosse, Petron. – b) insbes., Plur. gradus = die stufenartig aufgebauten Sitzreihen der Schaugerüste, Tribünen für Zuschauer (spectacula) im Theater, subitarii gradus et scaena, Tac. ann. 14, 20: u. so im Sing., at Novius collega gradu post me sedet uno, sitzt eine Sitzreihe tiefer als ich, bildl. = er steht eine Stufe (im Range) tiefer als ich, Hor. sat. 1, 6, 40. – auf den Straßen bei öffentl. Aufzügen,
    ————
    Triumphen, spectaculorum gradus, Tac. ann. 14, 13.
    B) übtr., die Stufe, Staffel, Abstufung, 1) konkr.: a) als t. t. des Landbaues, ein Spatenstich als Absatz, secundus vel tertius gradus, Col. 3, 13, 9: gr. soli crudi, Col. 4, 1, 3. – b) als astron. t. t. der Grad eines Kreises, Manil. 1, 581. – c) eine Runzel auf dem Gaumen des Pferdes (deren zwölf gezählt werden), Veget. mul. 1, 22, 11: sanguinem detrahere gradu tertio de palato, Veget. mul. 2, 4 Schn. – d) die Flechte des Haares, comam in gradus formare od. frangere, Suet. Ner. 51. Quint. 1, 6, 44: caput in gradus atque anulos comere, Quint. 12, 10, 47. – 2) abstr.: a) als musik. t. t. die Tonstufe, Stufe, sonorum gradus, Cic. de or. 3, 227: omnes sonorum gradus, Cic. or. 59: ab ima (voce) ad summam ac retro multi gradus (sunt), Quint. 11, 3, 15. – b) als gramm. t. t., die Stufe, der Grad der Vergleichung, gradus (Plur.) comparationis, Diom. 324, 16: gr. positivus, Prisc. 8, 8: gr. absolutus od. primitivus (der Positiv), comparativus, superlativus, Charis. 112, 15 sq. Diom. 324, 16 sq. – c) die Stufe, der Grad = die Reihenfolge, Reihe, α) übh.: tertio gradu (Grade) primores civitatis scripserat (heredes), Tac.: complectitur inguina cortex perque gradus (stufenweise, sukzessive), uterum pectusque, Ov.: renuntiatio gradus habet, hat ihre Reihenfolge, erfolgt sukzessive, Cic.: a beatis ad virtutem, a virtute ad rationem video te ve-
    ————
    nisse gradibus (stufenweise, sukzessive), Cic. – β) die Stufe der Zeit, des Alters, gradus temporum, Cic. u. Quint.: gradus aetatis, Lucr. u. Vell.: omnes gradus aetatis, Cic.: inferior gradus aetatis, Varro: per aetatis gradus, Suet.: per omnes gradus aetatis, Suet.: pro gradu aetatis, Iustin.: opportunum quaerere gradum, einen gelegenen Zeitpunkt (zur Überfahrt nach Afrika), Val. Max. 3, 6, 1. – d) der Grad der Verwandtschaft, der Grad, die Stufe, der Rang, den jmd. in der Familie und in der Freundschaft einnimmt, gradus cognationis, Sen. rhet.: ex gradu hereditario, Inscript.: gradus a consortio coniugii exceptus, verbotener Gr. der Verwandtschaft (bei Verheiratungen), Ambros.: remotus iam deficientis affinitatis gr., Plin. pan.: necessitudinum gradus, Cic.: ille gradu propior sanguinis, Ov.: gradu cognationis alqm attingere, Sen. rhet.: nullo gradu contingere Caesarum domum, Suet.: a matre alqm artissimo gradu contingere, Suet.: gradus plures sunt societatis hominum, Cic.: gradum (Rang) filii habere apud alqm, Liv.: ab illo traditi ad hunc gradum amicitiae tuae ascendimus, Curt.: quo propiore gradu amicitiae me contingis, hoc maius est dissimulationis tuae facinus, Curt. – e) die Stufe, der Rang der Ehrenstellen, der Würden, gr. senatorius, Cic.: primus od. summus honoris gradus, Cic.: altior, altissimus od. amplissimus dignitatis gradus, Cic.: ascendere gradibus magistratuum, Cic.: altiorem grad-
    ————
    um dignitatis ascendere od. consequi, Cic.: secundum gradum imperii tenere, Nep.: eodem gradu fuit apud Alexandrum, Nep.: suum cuique honorem et gradum redditum, Cic.: summum ad gradum claritatis venire, Laber. fr. – f) die Stufe, Abstufung von Zuständen u. Verhältnissen aller Art übh.: infimus fortunae gr., Cic.: nulli contumeliarum gradus, Plin. pan.: ut gradus essent ambitionis inter aequales, Cic.: oratorum aetates et gradus persequi, Cic.: an censes non eosdem gradus oratorum vulgi iudicio et doctorum fuisse? Cic. – Archaist. Genet. Sing. graduis, Varro de vit. P. R. 2. fr. 5 (bei Non. 494, 17). – Dat. gradu, Lucil. 965. – Nomin. Plur. (nach der 2. Deklin.) gradi, Itin. Hieros. p. 587 Wess. – Akk. Plur. (nach der 2. Dekl.) grados, Pacuv. tr. 172. Corp. inscr. Lat. 3, 167.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > gradus

См. также в других словарях:

  • poursuivre — Poursuivre, actif. acut. Est aller avec tout soing et diligence apres quelque chose, et est un mot prins des veneurs, dont viennent Poursuitte, Poursuivant, lesquels par translation sont usitez en mainte autre chose, Persequi, Agere, Vestigiis… …   Thresor de la langue françoyse

  • TITULUS — proprie lapis seu cippus scpulchralis inscriptus, vel ipsa lapidis inscriptio, quae alias elogium quoque. Virgild. Culice, v. 409. tum Frente locatur Elogium Item pro inscriptione, quae supplicii, quod de reo sumebatur, causam indicabat,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MARIA — I. MARIA Angliae Regina. Filia Henrici VIII. ex Catharina Arragonia, Eduardo VI. non sine veneni suspicione exstincto, successit A. C. 1553. Iohannâ Suffolciâ, quam Rex heredem scripserat, cum marito et socero Dudlaeo, aliisque, capite plexâ. Mox …   Hofmann J. Lexicon universale

  • FURTUM — contrectatio est rei alienae, invito domino: Ei nomen an a ferendo, an a furvo, i. e. atro, quod nocte et velo gaudeant proximi bonis insidiantes? Saturno regnante nullum fuisse dicitur. Apud Lacedaemonios, sobrios illos et acres viros, verba… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SAMARIA — I. SAMARIA nomen viri, 1. Paral. c. 12. v. 5. II. SAMARIA regio palaestinae inter Iudaeam ad Meridiem, et Galilaeam ad Septentrionem, Tribus Ephraim et Manasse cis Iordanein complexa, cum urbe eiusdem nominis, pulcherrima et munitissima, ac post… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • LATRONUM Lusus — idem cum Ludo Latrunculorum i. e. Calculorum, quem Graeci recentiores Ζκτρίκιον, indeque mauritani Alzatrec et Hispani Axedres vocant. Ovid. de Arte Am. l. 2. v. 207. Sive latroncinii sub imagine calculus ibit etc. Scachios hodie appellant Itali… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MANCIPIA — quod ab hostibus manu caperentur, dicta: quemadmodum Servi, quod Imperatores captivos vendere, et per hoc servare, nec occidere solerent: quae vetustissima Mancipiorum servorumque origo est, ab ipso Nimrodo vel Nino Eruditis accersita. Horum apud …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DEDUCERE — verbum nuptiale de Sponsa, quum ad Sponsum a Nymphagogo ducebatur. Papin. Stat. Theb. l. 8. v. 235. illi Cythereia laudant Connubia: et multâ deductam lampade fratrum Harmonien Petronio producere est, perducere aliis, vide Ioh. Passerat. ad… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • GALLINAGO — Hebr. Kore, 1. Sam. c. 26. v. 20. et Ierem. c. 17. v. 11. a nomine Kora, quod palum acutum notat, e quo fiunt sepes, Graecis οκολόπαξ, Plin. et Mart. l. 13. Epigr. 76. cuius epigraphe rusticula et rustica perdix, Germanis sneppa, et Gallis… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PROTELUM — apud Plin. l. 9. c. 15. ubi de filuro pisce, Protelis boum et in Danubio extrahitur: Paulo ante pro eodem dixit, iugis boum, de Attilo Padi, Cathenatô captus hamô, nec nisi iugis boum extractus. Aliter tamen eâ voce Veteres usi, qui dixissent,… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»